Η Συστημική προσέγγιση εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της Ψυχικής υγείας κατά τη δεκαετία του 40 ενισχύοντας την ομαδική, ατομική και οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Κατά την εμφάνιση της έστρεψε την επιστημονική προσοχή από το άτομο στο όλον και από τις προσωπικές ιδιότητες και χαρακτηριστικά του ατόμου στις σχέσεις, δίνοντας έτσι μια νέα διάσταση στην διερεύνηση των προβλημάτων αλλά και στην καλύτερη προσέγγιση πολύπλοκων φαινομένων.
Αυτή η προσέγγιση της πραγματικότητας βασίζεται στη λεγόμενη Γενική Θεωρία των Συστημάτων όπως την διατύπωσε το 1968 ο βιολόγος Ludwig von Bertalanffy. Η γενική θεωρία των συστημάτων διαμορφώθηκε από την επιρροή της κυβερνητικής και της πληροφορικής στη μελέτη των ζωντανών συστημάτων σε συνδυασμό με παρατηρήσεις από το χώρο της φυσικής και της βιολογίας.
Ο Bertanlaffy επισήμανε και διατύπωσε γενικές αρχές και όρους (όπως ολότητα, διαφοροποίηση, ιεραρχική ταξινόμηση, σκοπός, όρια κ.α.) που μπορούν να εφαρμοστούν σε όλο σχεδόν το φάσμα των επιστημών για την μελέτη και κατανόηση όλων των συστημάτων.
Τι εννοούμε όμως με τον όρο σύστημα;
Σύστημα είναι το σύνολο των στοιχείων που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Είδη συστήματος είναι το σχολείο, ένας Οργανισμός, μια οικογένεια, η κοινωνία κλπ. Όταν λοιπόν προκύψει καποια αλλαγή σε ένα στοιχείο προκύπτει και η αλλαγή των των υπόλοιπων στοιχείων που συναποτελούν ένα σύστημα.
Πώς λειτουργεί η Συστημική προσέγγιση στην Ψυχοθεραπεία;
Kατά την συστημική προσέγγιση δίνεται έμφαση στην κυκλικότητα των σχέσεων που δημιουργείται αναμέσα σε ένα συστήμα με τα όλον αλλά και τα επιμέρους συστήματα αυτού. Βάσει αυτής της σκέψης όλα τα συμπτώματα, δυσκολίες αλλά και αλλαγές που μπορεί να παρουσιάσει ένα άτομο στην προσωπική του πορεία και εξέλιξη είναι σε άμεση αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση με τα σημαντικά συστήματα στα οποία ανήκει.
Άρα στο επίπεδο της θεραπευτική σχέσης είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε το αίτημα για βοήθεια του ατόμου ή της οικογένειας, σε σχέση με τους ρόλους και τη θέση του καθενός στο συγκεκριμένο σύστημα και στην συγκεκριμένη φάση της εξέλιξης τους.Με την εφαρμογή της συστημικής προσέγγισης στην Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία διευρύνεται πολύ το πλαίσιο αναφοράς του ατόμου αλλά και το πεδίο δράσης του θεραπευτή. Το άτομο βγαίνει από την άδικη θέση του προβληματικού που από δική του και μόνο αδυναμία δεν μπορεί να προχωρήσει στην ζωή του. Η προσωπική πορεία συσχετίζεται με τις εξελικτικές φάσεις των αντίστοιχων συστημάτων που ζει και αναπτύσσεται, χωρίς ταυτόχρονα να θεωρείται ανεύθυνο και απλό υποχείριο της δυναμικής των ομάδων που ανήκει.
Ποιες οι βασικές αρχές της Συστημικής προσέγγισης στην Ψυχοθεραπεία;
- Τα ψυχικά προβλήματα πρέπει να γίνονται αντιληπτά μέσα στο πλαίσιο που εμφανίζονται (οικογένεια, εργασία, σχολείο κλπ).
- Η αλληλεπίδραση μεταξύ των μερών ενός συτήματος βρίσκεται στο επίκεντρο της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.
- Οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων καθορίζονται από πεποιθήσεις και συμπεριφορές.
- Το σύμπτωμα διατηρείται μέσα από μορφές συμπεριφοράς που επαναλαμβάνονται, όντας οργανωμένες μέσα σ’ ένα προβληματικό κοινωνικό σύστημα.
- Ο ψυχοθεραπευτής δεν ενδιαφέρεται πια τόσο για το γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται (αιτία), αλλά για το πώς συμπεριφέρονται δηλαδή για την διαδικασία και τι συνέπειες έχει η συμπεριφορά τους στις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους.
- Όπως και στα περισσότερα μοντέλα ψυχοθεραπείας, ο συστημικός ψυχοθεραπευτής προσπαθεί να είναι ακροατής με ενσυναίσθηση. Η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική είναι δραστηριότητες κατά τις οποίες ψυχοθεραπευτής και πελάτης είναι πάνω απ’ όλα συνεργάτες.
